Katarzyna Zielińska 14 sierpnia 2023

Świadczenia dodatkowe dla seniorów - co warto wiedzieć?

Seniorzy w Polsce mogą korzystać z wielu dodatkowych świadczeń i programów pomocowych, które znacząco wpływają na poprawę ich sytuacji finansowej oraz jakości życia. Niestety, nie wszyscy są świadomi przysługujących im praw i możliwości. W tym artykule przedstawiamy kompleksowy przegląd dodatkowych świadczeń dla seniorów dostępnych w Polsce, warunki ich uzyskania oraz procedury wnioskowania.

1. Trzynasta i czternasta emerytura

Jednym z najważniejszych dodatkowych świadczeń dla emerytów w ostatnich latach stały się tzw. "trzynastka" i "czternastka".

Trzynasta emerytura

"Trzynasta emerytura" to dodatkowe roczne świadczenie pieniężne, które od 2019 roku jest wypłacane wszystkim emerytom i rencistom, niezależnie od wysokości ich regularnego świadczenia. Wypłata "trzynastki" następuje zazwyczaj w kwietniu każdego roku.

Najważniejsze informacje o "trzynastce":

  • Przysługuje wszystkim emerytom i rencistom bez kryterium dochodowego
  • Wysokość świadczenia to kwota najniższej emerytury (w 2023 roku jest to 1588,44 zł brutto)
  • Jest przyznawana z urzędu, nie trzeba składać wniosku
  • Podlega opodatkowaniu i oskładkowaniu na takich samych zasadach jak emerytury i renty

Czternasta emerytura

"Czternasta emerytura" została wprowadzona w 2021 roku jako dodatkowe wsparcie dla emerytów i rencistów. W przeciwieństwie do "trzynastki", "czternastka" jest uzależniona od kryterium dochodowego. Wypłata tego świadczenia następuje zazwyczaj we wrześniu lub październiku.

Kluczowe informacje o "czternastce":

  • W pełnej wysokości przysługuje emerytom i rencistom, których świadczenie podstawowe nie przekracza 2900 zł brutto
  • Dla osób o wyższych świadczeniach stosowany jest mechanizm "złotówka za złotówkę" (kwota "czternastki" jest pomniejszana o kwotę przekroczenia ponad 2900 zł)
  • W 2023 roku wysokość "czternastki" wynosi 2650 zł brutto
  • Jest przyznawana z urzędu, nie trzeba składać wniosku
  • Osoby z emeryturą wyższą niż 5500 zł brutto nie otrzymują "czternastki"

2. Dodatek pielęgnacyjny

Dodatek pielęgnacyjny to świadczenie przyznawane osobom, które zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji lub ukończyły 75 lat. Jest to stałe, comiesięczne wsparcie finansowe dla osób wymagających pomocy w codziennym funkcjonowaniu.

Najważniejsze informacje o dodatku pielęgnacyjnym:

  • Od 1 marca 2023 roku wysokość dodatku wynosi 294,39 zł miesięcznie
  • Dla osób, które ukończyły 75 lat, dodatek przyznawany jest z urzędu, bez konieczności składania wniosku
  • Osoby młodsze muszą złożyć wniosek i poddać się badaniu przez lekarza orzecznika ZUS, który stwierdzi całkowitą niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji
  • Dodatek pielęgnacyjny jest zwolniony z podatku dochodowego
  • Nie przysługuje osobom przebywającym w zakładach opiekuńczo-leczniczych lub pielęgnacyjno-opiekuńczych dłużej niż 2 tygodnie w miesiącu

Ważne! Dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje osobom, które pobierają zasiłek pielęgnacyjny.

3. Zasiłek pielęgnacyjny

Zasiłek pielęgnacyjny to świadczenie przyznawane w celu częściowego pokrycia wydatków związanych z zapewnieniem opieki i pomocy osobie niepełnosprawnej. W kontekście seniorów, zasiłek ten może być przyznany osobom, które ukończyły 75 lat i nie pobierają dodatku pielęgnacyjnego.

Kluczowe informacje o zasiłku pielęgnacyjnym:

  • Od 1 listopada 2019 roku wysokość zasiłku wynosi 215,84 zł miesięcznie
  • Zasiłek jest przyznawany na wniosek
  • Nie obowiązuje kryterium dochodowe
  • Zasiłek pielęgnacyjny jest zwolniony z podatku dochodowego

Aby otrzymać zasiłek pielęgnacyjny, należy złożyć wniosek w ośrodku pomocy społecznej lub urzędzie miasta/gminy właściwym dla miejsca zamieszkania.

4. Świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (500+)

Od 1 października 2019 roku wprowadzono świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, potocznie zwane "500+ dla niesamodzielnych". Jest to miesięczne wsparcie finansowe dla osób, które nie są w stanie samodzielnie funkcjonować i spełniają określone kryteria.

Najważniejsze informacje o świadczeniu uzupełniającym:

  • Maksymalna wysokość świadczenia wynosi 500 zł miesięcznie
  • Przyznawane jest na wniosek osoby uprawnionej lub jej przedstawiciela ustawowego
  • Obowiązuje kryterium dochodowe - łączna kwota świadczeń ze środków publicznych nie może przekraczać 2157,80 zł brutto (od marca 2023 roku)
  • Wymagane jest orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji
  • Świadczenie jest zwolnione z podatku dochodowego

Wnioski o świadczenie uzupełniające można składać w ZUS, KRUS lub innych organach emerytalno-rentowych.

5. Dodatek mieszkaniowy i energetyczny

Dodatek mieszkaniowy to forma pomocy dla osób o niskich dochodach, które mają problemy z pokryciem kosztów utrzymania mieszkania. Seniorzy mogą ubiegać się o to świadczenie, jeśli spełniają określone kryteria dochodowe i powierzchniowe.

Dodatek energetyczny przysługuje tzw. odbiorcy wrażliwemu energii elektrycznej, czyli osobie, która otrzymuje dodatek mieszkaniowy i jest stroną umowy na dostawę energii elektrycznej do miejsca zamieszkania.

Kluczowe informacje o dodatkach mieszkaniowym i energetycznym:

  • Wysokość dodatku mieszkaniowego zależy od dochodów gospodarstwa domowego oraz kosztów utrzymania mieszkania
  • Dodatek mieszkaniowy przyznawany jest na okres 6 miesięcy
  • Obowiązuje kryterium dochodowe - średni miesięczny dochód nie może przekraczać 40% (dla gospodarstwa jednoosobowego) lub 30% (dla gospodarstwa wieloosobowego) przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej
  • Dodatek energetyczny ma stałą wysokość, która zależy od liczby osób w gospodarstwie domowym

Wnioski o dodatek mieszkaniowy i energetyczny można składać w urzędzie miasta/gminy właściwym dla miejsca zamieszkania.

6. Pomoc społeczna dla seniorów

Oprócz wymienionych świadczeń, seniorzy mogą korzystać z różnych form pomocy społecznej oferowanych przez gminne i miejskie ośrodki pomocy społecznej.

Zasiłek stały

To świadczenie przysługujące osobom całkowicie niezdolnym do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, które spełniają kryterium dochodowe. Wysokość zasiłku zależy od różnicy między kryterium dochodowym a faktycznym dochodem osoby.

Zasiłek okresowy

Przyznawany osobom i rodzinom, których dochód jest niższy od kryterium dochodowego, szczególnie ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność czy bezrobocie.

Zasiłek celowy

Jednorazowe świadczenie przeznaczone na zaspokojenie konkretnej potrzeby, np. zakup leków, opału, odzieży, niezbędnego sprzętu domowego.

Usługi opiekuńcze

Pomoc w codziennych czynnościach, takich jak zakupy, sprzątanie, przygotowywanie posiłków czy opieka higieniczna. Usługi te są szczególnie ważne dla seniorów, którzy nie mogą liczyć na wsparcie rodziny.

7. Programy zdrowotne dla seniorów

Seniorzy mogą korzystać z wielu programów zdrowotnych, które mają na celu poprawę ich dostępu do opieki medycznej i leków.

Program Leki 75+

Program "Leki 75+" umożliwia bezpłatny dostęp do wybranych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych dla osób, które ukończyły 75 lat. Lista leków jest regularnie aktualizowana i obecnie obejmuje ponad 2000 pozycji.

Najważniejsze informacje o programie "Leki 75+":

  • Przysługuje osobom, które ukończyły 75 lat
  • Bezpłatne leki przepisuje lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) lub pielęgniarka POZ posiadająca uprawnienia do wypisywania recept
  • Nie obowiązuje kryterium dochodowe
  • Lista bezpłatnych leków jest dostępna na stronie Ministerstwa Zdrowia

Programy profilaktyczne

Narodowy Fundusz Zdrowia finansuje wiele programów profilaktycznych, z których mogą korzystać seniorzy, m.in.:

  • Program profilaktyki raka piersi (mammografia dla kobiet w wieku 50-69 lat)
  • Program profilaktyki raka szyjki macicy (cytologia dla kobiet w wieku 25-59 lat)
  • Program profilaktyki chorób układu krążenia (dla osób w wieku 35, 40, 45, 50 i 55 lat)
  • Program badań przesiewowych raka jelita grubego (dla osób w wieku 50-65 lat)

8. Karta Seniora

Wiele miast i gmin w Polsce oferuje lokalne karty seniora, które uprawniają do zniżek na usługi kulturalne, rekreacyjne, zdrowotne i handlowe. Istnieje również ogólnopolska karta seniora, która zapewnia podobne korzyści na terenie całego kraju.

Najważniejsze informacje o Ogólnopolskiej Karcie Seniora:

  • Przysługuje osobom, które ukończyły 60 lat
  • Zapewnia zniżki w ponad 3000 firmach i instytucjach w całej Polsce
  • Karta jest wydawana bezpłatnie
  • Aby otrzymać kartę, należy wypełnić formularz dostępny na stronie Stowarzyszenia "MANKO" lub w "Głosie Seniora"

9. Ulgi i zniżki dla seniorów

Seniorzy mogą korzystać z różnych ulg i zniżek, zarówno ustawowych, jak i oferowanych przez prywatne firmy i instytucje.

Ulgi w transporcie publicznym

  • Osoby, które ukończyły 65 lat (w przypadku mężczyzn) lub 60 lat (w przypadku kobiet), mogą korzystać z 37% ulgi na bilety kolejowe w 2. klasie pociągów osobowych, pospiesznych i ekspresowych
  • Wiele miast oferuje bezpłatne przejazdy komunikacją miejską dla osób powyżej określonego wieku (najczęściej 70 lat)

Ulgi w instytucjach kultury

  • Muzea państwowe oferują bezpłatny wstęp dla osób powyżej 65. roku życia w wyznaczone dni tygodnia
  • Kina, teatry i filharmonie często oferują zniżki na bilety dla seniorów

Ulgi podatkowe

Seniorzy mogą korzystać z różnych ulg podatkowych, m.in.:

  • Ulga rehabilitacyjna - dla osób niepełnosprawnych i ich opiekunów
  • Od 1 stycznia 2022 roku obowiązuje tzw. ulga dla seniorów (PIT-0 dla seniora), która zwalnia z podatku dochodowego emerytów, którzy mimo osiągnięcia wieku emerytalnego nadal pracują i nie pobierają emerytury

10. Jak ubiegać się o dodatkowe świadczenia?

Aby skutecznie ubiegać się o dodatkowe świadczenia, warto pamiętać o kilku ważnych kwestiach:

  1. Zbierz niezbędne dokumenty - najczęściej wymagane są: dowód osobisty, dokumenty potwierdzające wysokość dochodów, zaświadczenia lekarskie, orzeczenia o niepełnosprawności
  2. Sprawdź, gdzie złożyć wniosek - w zależności od rodzaju świadczenia, wnioski można składać w ZUS, KRUS, ośrodkach pomocy społecznej lub urzędach miast/gmin
  3. Dotrzymaj terminów - niektóre świadczenia przyznawane są od miesiąca złożenia wniosku, dlatego warto złożyć go jak najszybciej
  4. Skorzystaj z pomocy - w przypadku trudności z wypełnieniem wniosku można skorzystać z pomocy pracowników instytucji, w której składamy wniosek, lub organizacji pozarządowych wspierających seniorów

Podsumowanie

Dodatkowe świadczenia i programy pomocowe dla seniorów mogą znacząco poprawić ich sytuację materialną i jakość życia. Warto zapoznać się z przysługującymi prawami i możliwościami, aby w pełni z nich korzystać. Pamiętajmy, że większość tych świadczeń nie jest przyznawana automatycznie - konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku.

Jeśli potrzebujesz pomocy w ustaleniu, jakie świadczenia Ci przysługują lub w wypełnieniu wniosków, skontaktuj się z naszymi doradcami. Chętnie służymy profesjonalnym wsparciem i pomocą w nawigacji przez często skomplikowane procedury administracyjne.

Udostępnij: